Jak rozwijało się Zabrze (XIX i XX wiek)

YouTube Preview Image

Zabrze położone jest w województwie Śląskim w zachodniej części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Sprzyjające warunki, wynikające z położenia geograficznego, które obfitowało w różnego rodzaju zasoby, pozwoliły na szybki i bardzo intensywny rozwój miasta. Odkrycie bogatych pokładów węgla kamiennego na terenie osiemnastowiecznej wsi Zabrzańskiej w dużym stopniu uwarunkowało rozwój górnictwa oraz przemysłu na tamtejszych terenach.

Industrializacja przybrała na sile, zwiększając tym samym maksymalnie tempo rozwoju, szczególnie na przełomie lat 30. oraz 40. XIX wieku. Zapotrzebowanie na węgiel coraz bardziej dawało się we znaki, stwarzając liczne przedsiębiorstwa i miejsca pracy. W 1826r. właścicielami terenów zabrzańskich stała się niemiecka rodzina Donnersmarcków. Za ich sprawą powstały zakłady przemysłowe: kopalnie węgla Concordia oraz Guido a także huta Zabrze (wcześniej zwana hutą Donnersmarck). Druga zamożna niemiecka rodzina, Borsig, założyła między innymi dwie kopalnie węgla: Pstrowski (zwaną wcześniej Hedwigswunsch) i Ludwik (wcześniej – Ludwigsgluck) oraz znajdujące się w Biskupicach stalownię i walcownię blachy oraz hutę żelaza. Zabrze było wspierane również przez innych prywatnych przedsiębiorców a rezultatem tego wsparcia były: huta Reden, fabryka lin i drutu Deichsla, młyn i browar Handlera, gazownia (wybudowana przez Wollheima i Friedländera), brykietownia Wollheima oraz elektrownia, wybudowana w 1897r. stanowiła pierwszą elektrownię wybudowaną na ziemiach polskich. Rozwój przemysłu napędzał rozwój handlu oraz bankowości.

W XIX wieku w Zabrzu powstał dom handlowy A. Januszewskiego. Postępujący wciąż proces przyczynił się do migracji – zapotrzebowanie na wyspecjalizowanych fachowców oraz robotników było ogromne. Z kolei rosnąca ilość mieszkańców wymuszała coraz to większą liczbę mieszkań, sklepów i innych ośrodków. Wkrótce gmina Stare Zabrze otrzymała pozwolenie na urządzenie placu targowego. Plac został ogłoszony mianem od dnia, w którym targ się odbywał, poniedziałku – Montagmarktplatz.

Na koniec wieku a dokładnie w 1894r. miała miejsce jeszcze jedna wspaniała inwestycja. Ulice Małego i Starego Zabrza powitały tramwaj parowy, który z czasem został zmieniony w elektryczny. XX wiek stanowił wyjątkowy czas dla miasta. Był to czas rozwoju istniejących zakładów przemysłowych i rozrastania się budynków o użytku publicznym, ale niestety również czas wojny i powstań (1919, 1920 oraz 1921 rok). W 1918r., po zakończeniu I wojny światowej, miały miejsce liczne manifestacje, których celem było przyłączenie Śląska do Polski. Niestety, wynikiem plebiscytu z roku 1921 Zabrze stało się miastem granicznym, gdzie władze niemieckie chciały pokazać propagandowy bastion niemczyzny.

W październiku 1922r. przyznano Zabrzu, ówcześnie największej wsi w Europie, prawa miejskie. Miasto zaczęło na nowo się rozwijać, zmieniając dotychczasowy obraz. II wojna światowa przyniosła ze sobą wiele strat i zniszczeń. Kiedy marcem 1945r. władze polskie przejęły ponownie administrację nad miastem, zastały zniszczony pejzaż Zabrza, obrabowany z dóbr materialnych i pozbawiony dużej liczby mieszkańców. Kolejne lata były ciężkie dla miasta. Zbyt intensywne inwestowanie w przemysł ciężki w okresie realnego socjalizmu doprowadziło do degradacji Śląska w wymiarze przyrodniczym, technicznym, społeczno – kulturowym, wytwórczym a także politycznym. Socjalizm zostawił Zabrze w słabej kondycji, na którą składały się między innymi zacofana gospodarka czy głębokie zniszczenia ekologiczne. Okres XIX i XX wieku był czasem wielkich zmian historycznych dla miasta, podczas których, oddając się w pełni rozwojowi przemysłowemu, Zabrze stanowiło chlubę kraju i ogromny potencjał gospodarczy, ale również przykład prawie doszczętnej degradacji środowiska naturalnego.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.